تعویض مفصل زانو به چه صورت انجام می‌شود؟ آیا با مزایا و عوارض آرتروسکپی آشنا هستید؟ جراحی تعویض مفصل زانو به جراحی گفته می‌شود که در آن قسمت‌هایی از مفصل آسیب دیده و فرسوده زانو را با پروتز جایگزین می‌کنند. این جراحی سبب کاهش قابل توجه درد و بهبود عملکرد زانو می‌شود. در طول انجام جراحی، استخوان یا غضروف آسیب دیده با پروتزهای تهیه شده از جنس فلز و پلاستیک جایگزین می‌گردد. قبل از انجام جراحی به منظور تصمیم گیری در خصوص اینکه آیا روش جراحی تعویض مفصل برای شما مناسب است یا خیر، جراح از طریق انجام معاینات بالینی دامنه حرکت، ثبات و قدرت زانوی شما را بررسی می‌کند.
نوع پروتز و روش جراحی برای تعویض مفصل آسیب دیده به عواملی مانند: سن، وزن، میزان فعالیت، اندازه، شکل زانو و سلامت کلی شما بستگی دارد. از آنجایی بسیاری از بیماران قبل از انجام جراحی دغدغه و سوالات بسیار زیادی دارند؛ در این سری از مقالات شفاکاران در خصوص جراحی تعویض مفصل صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
جراحی تعویض مفصل زانو در واقع به جایگزینی تمام یا بخشی از مفصل زانو با پروتز گفته می‌شود. به این جراحی در مواردی آرتروپلاستی (Arthroplasty) نیز می‌گویند. در روش آرتروپلاستی مفصل آسیب دیده از طریق تغییر شکل دادن مفصل (مَفصَل‌سازی) یا تعویض با پروتز درمان می‌شود. گزارش شده در ایالات متحده سالانه بیش از ۸۵۰۰۰۰ جراحی انجام می‌شود. جراح قسمت‌های آسیب‌دیده از مفصل زانوی بیمار را خارج کرده و آن را با یک مفصل مصنوعی (پروتز) ساخته شده از جنس فلز یا پلاستیک جایگزین می‌کند. به طور کلی دو نوع جراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد که متناسب با نوع عارضه، شدت و محل آسیب و شرایط بیمار انتخاب می‌شود.
انواع جراحی مفصل زانو شامل موارد زیر است:
- جراحی تعویض کامل مفصل زانو (Total knee replacement): تعویض کامل زانو رایج‌ترین نوع تعویض زانو در اثر زانو درد است. در این نوع راحی جراح هر سه ناحیه اصلی مفصل زانو شامل: بخش داخل (medial)، بیرون (lateral) و زیر کاسه زانو (patellofemoral) را جایگزین می‌کند.
- جراحی تعویض جزئی زانو (Partial knee replacement): در این نوع جراحی قسمت کوچکی از زانو آسیب دیده با پروتز جایگزین می‌شود. برخلاف روش قبلی در این روش جراح فقط بخش‌هایی از مفصل زانو را جایگزین می‌کند. بنابراین در جراحی تعویض جزئی زانو فقط یک یا دو ناحیه آسیب دیده خارج می‌شود. جراحی تعویض جزئی مفصل زانو در بزرگسالانی که دچار آسیب یا تروما شده‌اند، بیشتر انجام می‌شود.
علت انجام جراحی زانو چیست؟
شایع‌ترین علت جراحی تعویض مفصل زانو، کاهش درد و ناتوانی ناشی از ابتلا به بیماری‌هایی مانند آرتریت است. افرادی که نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو دارند معمولا برای فعالیت هایی مانند: راه رفتن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، چرخیدن و بلند شدن از روی صندلی دچار درد و ناتوانی می‌شوند. به طور کلی چنانچه تنها قسمت کوچکی از زانو دچار آسیب شده باشد، در حین جراحی تنها قسمت کوچک آسیب دیده با پروتز تعویض می‌شود؛ اما اگر کل مفصل زانو دچار ساییدگی شده و انتهای استخوان ران و ساق پا تغییر شکل داده باشند، لازم است کل مفصل زانو خارج شده و با پروتز جایگزین شود.
استخوان‌های زانو به شکل لوله‌های سفتی هستند که مرکز نرم و انعطاف پذیری دارند. پروتز مصنوعی در قسمت مرکزی و نرم‌تر استخوان‌ها وارد می‌شود. از طرف دیگر در زانوهای شما ساختار رباط وجود دارد. رباط‌ها نوارهای بافتی هستند که مفاصل را در کنار هم نگه می‌دارند. چنانچه رباط‌های زانو به اندازه‌ای قوی نباشند که بتوانند مفاصل را به تنهایی در کنار هم نگه دارند، جراح از ایمپلنت‌های مخصوص برای اتصال مفصل‌ها استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: خشکی بعد از عمل مفصل
در چه شرایطی اغلب جراحی مفصل انجام می‌شود؟
در هنگام آسیب یا تروما اغلب توصیه می‌شود بیماران به مدت سه ماه تمرینات فیزیوتراپی را انجام دهند. چنانچه این بیماران علائم بسیار شدید و ناتوان کننده‌ای داشتند و پس از انجام روش‌های غیر تهاجمی بهبود پیدا نکردند، پزشک روش جراحی تعویض مفصل زانو را پیشنهاد خواهد کرد.
مهم‌ترین علائم بیماران مستعد انجام جراحی تعویض مفصل زانو شامل موارد زیر است:
درد شدید مفاصل
سفت و سخت شدن عضلات
دامنه حرکتی محدود (مشکل در حرکت دادن زانو)
تورم و التهاب شدید (طولانی مدت)
آرتریت شایع‌ترین بیماری است که باعث می‌شود افراد به جراحی نیاز داشته باشند. اکثر افرادی که روش جراحی تعویض مفصل زانو را انتخاب می‌کنند، دچار آرتروز هستند. سایر بیماران نیز اغلب به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند. برخلاف تصور بسیاری از افراد به ندرت اتفاق ممکن است در صورت شکستگی استخوان در زانو به دلیل بروز مواردی مانند سانحه نیاز به انجام جراحی تعویض مفصل داشته باشید.
سایر علل نیاز بیماران به جراحی زانو شامل موارد زیر است:
- تصادف با خودرو
- سقوط
- مصدومیت‌های ورزشی
بیشتر بخوانید: تجربه بیماران تعویض مفصل زانو
چگونه باید برای جراحی تعویض مفصل زانو آماد‌ه شوم؟
پزشک متخصص متناسب با شرایط شما حتما قبل از انجام جراحی لیست توصیه‌ها و موارد لازم را ارائه خواهد کرد. در مقابل شما نیز لازم است لیست تمام داروها و مکمل‌های مصرفی خود را به پزشک متخصص و جراح ارائه دهید. علاوه بر این فراموش نکنید که در صورت داشتن بیماری زمینه‌ای و یا حساسیت به داروهای خاصی مانند داروهای بیهوشی قبل از بیهوشی با کادر بیمارستان هماهنگ فرمایید.
مواردی که قبل از انجام جراحی انجام می‌شود؛ شامل موارد زیر است:
- معاینه فیزیکی برای بررسی وضعیت کلی بیمار
- آزمایش خون
- انجام نوار قلب برای بررسی وضعیت قلب و عروق
- معاینه دندان برای کاهش خطر احتمال ابتلا به عفونت‌های پس از انجام جراحی
- آزمایش‌های تصویربرداری مانند آزمایش عکس‌برداری با اشعه ایکس زانو
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا Magnetic resonance imaging (MRI) و توموگرافی کامپیوتری یا Computed tomography (CT)
*در بسیاری از موارد به دلیل تداخلات دارویی لازم است قبل از انجام جراحی مصرف تعدادی از داروها یا مکمل‌ها را متوقف کنید.
جراح به شما خواهد گفت که روز قبل از جراحی از چه زمانی نباید نوشیدنی و غذا مصرف کنید. اکثر بیماران باید ۱۲ ساعت قبل از جراحی از مصرف غذاهای سنگین و نوشیدنی‌های دارای کالری زیاد خودداری کرده و داروهایی را مصرف کنند که روده‌ی آنها را به اصطلاح خالی کند. بهتر است قبل از عمل در زمینه استفاده از زانوبند زاپیامکس تحقیقات لازم را انجام دهید. این زانوبند آلمانی با فناوری نوین UIC نقش مهمی در درمان زانوی شما و رها شدن از جراحی دارد.
آشنایی با مراحل جراحی تعویض مفصل
در روز جراحی از طریق سرم مقدار زیادی ماده بیهوشی دریافت خواهید کرد تا هیچ یک از مراحل سخت جراحی را احساس نکنید. در بعضی از موارد متخصص بیهوشی به جای بیهوشی کامل تنها کمر و لگن شما را بی حس می‌کند. بنابراین در حین انجام جراحی کاملا بیدار خواهید بود. جراحی تعویض مفصل زانو به طور متوسط ۱ تا ۲ ساعت به طول می‌انجامد.
مراحل جراحی تعویض مفصل زانو به صورت زیر است:
- یک برش ۱۲ تا ۱۵ سانتیمتری در محل آسیب ایجاد می‌شود.
- استخوان و غضروف آسیب دیده که غالبا تیبیا (استخوان درشت‌نی)، فمور (استخوان ران) و گاهی کشکک زانو هست را خارج می‌کنند.
- پروتز مورد نظر را با نوعی ماده سیمان مانند مخصوص وارد زانو می‌کنند.
- برای کمک به توانمندی سریع بیمار برای حرکت کردن در بعضی از موارد یک اسپیسر پلاستیکی که بالشتک صاف غضروف آسیب دیده نیز نامید‌ه می‌شود را روی پروتز قرار می‌دهند.
*جراحی مفصل کامل زانو نسبت به جراحی بخش جزئی زانو تهاجمی‌تر و سخت‌تر است. به همین دلیل این بیماران نیاز مراقبت و دوره ریکاوری بیشتری دارند.
*برای درک بهتر جراحی تعویض مفصل زانو به فیلم عمل تعویض مفصل زانو توجه فرمایید.
بعد از تعویض چه اتفاقی می افتد؟
پس از انجام جراحی شما را به اتاق ریکاوری منتقل خواهند کرد. تیم جراحی برای چند ساعت به دقت وضعیت شما را زیر نظر خواهند داشت تا مطمئن شوند که از شرایط بیهوشی بدون عارضه خاصی بیدار می‌شوید. پرستاران بخش مواردی مانند: علائم حیاتی و سطح درد شما را کنترل خواهند کرد. برخی از افرادی که جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌دهند در همان روز مرخص شده و به خانه می‌روند. با این حال در بیشتر موارد ممکن است لازم باشد یک شب در بیمارستان بمانید. مدت زمان بستری شدن در بیمارستان، پس از انجام جراحی و بررسی وضعیت کلی شرایط‌تان مشخص خواهد شد.
سوالات متداول مقاله تعویض مفصل زانو
۱. مهم‌ترین مزایای جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
آرتروپلاستی زانو یک روش ایمن و موثر است که به افراد کمک می‌کند تا از طریق درمان قسمت آسیب دیده زانو، از شر درد طولانی مدت کمر و زانوها راحت شوند. اکثر افرادی که جراحی تعویض مفصل زانو را انجام می‌دهند، دردشان کاهش یافتـه و به دلیل افزایش توانایی در حرکت کردن و استفاده از زانوها، کیفیت کلی زندگی‌شان افزایش پیدا می‌کند.
۲. پروتزهای قرار داده شده در مفصل زانو تا چه مدت دوام دارند؟
پروتزهای قرار داده شده در مفصل زانو معمولا دوام طولانی مدتی دارند. در واقع بیش از ۹۰ درصد افرادی که جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌دهند به مدت ۱۰ تا ۱۵ سال نیاز به جراحی مجدد نخواهند داشت.
عوارض بالقوه جراحی مفصل زانو چیست؟
جراحی مفصل زانو جراحی نسبتا کم خطر و بدون عارضه ایت. با این حال برخی از افرادی که جراحی زانو انجام می‌دهند دچار عوارض طولانی مدت و تا حدی خطرناک می‌شوند. مهم‌ترین عوارض جراحی مفصل زانو شامل موارد زیر است:
- لخته شدن ناگهانی خون
- عفونت داخل مفصل زانو در محل جراحی
- اختلالات اعصاب
- اختلالات مربوط به عروق خونی
- مشکلات مربوط به پروتز، مانند: فرسوده شدن زودهنگام یا شل شدن آن
- کاهش دامنه حرکتی
- سفتی عضلات