آرتروز زانو یکی از بیماری‌های آزاردهنده‌ای است که با از بین رفتن بافت غضروفی میان مفاصل، رخ می‌دهد. این بیماری با زانو درد همراه و سبب می‌شود تا فرد با کاهش توانایی حرکتی مواجه گردد. در این مقاله از شفاکاران قصد داریم شما را با این بیماری آشنا کرده و علائم آرتروز زانو، دلایل رخ دادن آن و همچنین بهترین روش‌های درمان آرتروز زانو را عنوان کنیم.
آرتروز زانو چیست؟
مفصل زانو به عنوان بزرگ‌ترین مفصل بدن، نتیجه اتصال استخوان‌های ران (فمور)، ساق پا (درشت نی) و کاسه زانو (کشکک) به یکدیگر است. به همین دلیل این مفصل مهم بسیار مستعد ابتلا به ارتروز است. آرتروز زانو از مشکلات شایعی به نظر می‌رسد که دستگاه حرکتی را درگیر و سبب فرسودگی و تحلیل رفتن مفصل زانو می‌شود. در این شرایط غضروفی که میان مفصل زانوها قرار گرفته دچار فرسایش شده و از بین می‌رود. به این ترتیب عدم وجود غضروف‌ها که مانند بالشتک‌هایی از اصطکاک استخوان‌ها با یکدیگر جلوگیری می‌کردند، باعث می‌شود استخوان‌های زانو در تماس مداوم با هم قرار گرفته و روی هم ساییده شوند.
بنابراین غصروف‌هایی که در انتهای استخوان قرار دارند مانع از سایش استخوان‌ها به یکدیگر خواهد شد. از بین رفتن حالت ضربه‌گیری غضروف‌ها و تماس استخوان‌ها باعث تحلیل رفتن هر چه بیشتر آن‌ها در مرور زمان شده و با درد شدید همراه است. به طور کلی افراد مبتلا به آرتروز زانو از علائمی نظیر درد، تورم، سفتی و محدودیت دامنه حرکتی شکایت دارند.
در شرایطی که بیمار به آرتریت مبتلا است درد، تورم، خشکی و سفتی مفاصل سبب رنج و آزار او در طول شبانه روز خواهد شد. پس با بررسی نشانه‌های آرتروز و تشخیص درست و به موقع، انتخاب روش‌های معالجه کارآمد و تغییر سبک زندگی ساده‌تر خواهد شد.
انواع آرتروز زانو کدامند؟
با در نظر گرفتن دسته‌بندی‌های انجام شده، تقریبا ۱۰۰ نوع آرتریت وجود دارد. رایج‌ترین نوع آرتریت که بر زانوها اثر می‌گذارند، شامل موارد زیر هستند:
۱.استئوآرتریت؛ شایع‌ترین نوع از انواع آرتروز زانو
بروز این بیماری باعث تحلیل رفتن غضروف‌ها می‌شود و در نتیجه عدم حضور غضروف‌ها، استخوان‌ها در تماس مستقیم با هم قرار گرفته و در اثر سایش پی در پی فرسوده می‌شوند. علائم وجود استئوآرتریت باعث درد، سفتی، خشکی و محدود شدن دامنه حرکت در فرد می‌شود.
استئوآرتریت در برخی افراد به ایجاد خار استخوانی (استئوفیت و یا انتزوفیت) منجر می‌شود. این عارضه جزء بیماری‌های پیش رونده و چنانچه به درمان آن بی‌توجهی شود، با گذشت زمان گسترش یافته و آزار دهنده‌تر می‌شود.
۲.آرتریت روماتوئید (رماتیسم مفصلی)؛ بیماری خطرناکی که قاتل زانو است
این عارضه از جمله مهم‌ترین بیماری‌های خود ایمنی است که سبب ملتهب شدن مفاصل خواهد شد. به عبارت دقیق‌تر سیستم ایمنی سالم، در مقابله با عوامل عفونت و آسیب، واکنش نشان داده و نتایج این پایداری ایمنی با علائمی نظیر التهاب مفصلی نمودار می‌شود.
بنابراین پاسخ التهابی دستگاه دفاعی سبب محافظت بدن از خود می شود. این التهاب نشانه‌هایی مثل درد، خشکی، سفتی و تورم غشای سینوویال(غشای زلاله‌ای) را به دنبال دارد و در موارد شدید‌تر و پیشرفته‌تر، قادر به تخریب کامل غضروف خواهد شد.
۳. آرتریت پس از آسیب زانو
زمانی که مفصل زانو تحت فشار فیزیکی قرار گرفته یا با ضربه شدید خارجی مواجه شود، دچار آسیب شده و غضروف آن نازک و ضعیف می‌گردد. آسیب ناشی از تصادف یا فعالیت‌های فیزیکی شدید و سنگین از نمونه سوانحی است که سبب ایجاد صدمه در غضروف زانو شده و پس از ساییده شدن استخوان‌ها به هم علائم آرتریت را در پی خواهد داشت.
درد، خشکی، سفتی و اختلال حرکت از نشانه‌های مهم آرتریت پس از حادثه محسوب می‌شود. نکته قابل توجه این است که گاهی نشانه‌های آرتریت زانو تا سال‌ها بعد از ایجاد حادثه و ضربه پدیدار نمی‌شوند.
مراحل ابتلا به آرتروز زانو
رایج‌ترین نوع آرتروز زانو غالبا دارای پنج مرحله کلی است:
- مرحله ۰ (معمولی): در این مرحله زانوها سالم هستند و نشانه‌ای مبتنی بر وجود آرتروز زانو مشاهده نمی‌شود.
- مرحله ۱ (مینور): در این مرحله مفصل زانو تا حدودی دچار آسیب شده و دردهای ضعیف و مقطعی در این ناحیه احساس می‌شود.
- مرحله ۲ (خفیف): در این مرحله بیماران احساس درد و سفتی اندکی در ناحیه زانو تجربه می‌کنند. با این وجود غضروف‌ها همچنان توانایی محافظت از مفاصل و استخوان‌ها در برابر سایش و فرسودگی را دارند.
- مرحله ۳ (متوسط): در این مرحله بیماران هنگام فعالیت‌های فیزیکی نظیر راه رفتن، دویدن، خم شدن، نشستن و … درد بیشتری احساس خواهند کرد. شدت درد، خشکی و سفتی مفاصل زانوها در این مرحله هنگام بیدار شدن از خواب بیشتر نمایان می‌شود. در این وضعیت غضروف‌ها فرسوده شده و خار استخوانی زیادی ایجاد شده است.
- مرحله ۴ (شدید): در این مرحله غضروف‌ها تقریبا به طور کامل از بین رفتـه و علائم سفت، دردناک و بی‌حرکت شدن زانو سبب ایجاد ناراحتی‌های شدید در بیمار می‌شود. برای درمان آرتروز زانو در این مرحله، به انجام عمل جراحی نیاز خواهد بود.
دلایل آرتروز زانو؛ چرا آرتروز زانو رخ می‌دهد؟
عوامل گوناگونی در ابتلای افراد به آرتروز و زانو درد سهم دارند. نتایج تحقیقات و آزمایشات به عمل آمد‌ه حاکی از این است که حضور برخی ژن‌ها در بدن سبب ایجاد بیمار‌ی‌هایی نظیر آرتروز زانو می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، برخی افراد در بدن خود ژنی مربوط به آرتریت دارند و این در حالی است که از وجود آن در بدن بی‌اطلاع هستند.
بنابراین حضور ویروس در بدن یا ایجاد آسیب در آن به فعال شدن ژن مربوط به آرتروز می‌انجامد. دلیل اصلی ایجاد آرتروز زانو همچنان ناشناختـه است اما عوامل زیادی در به وجود آمد‌ن آن نقش دارند. بالا رفتـن سن را می‌توان رایج‌ترین علت ایجاد آرتروز در بدن افراد دانست. تقریبا هر فردی در نهایت به درجاتی از بیماری آرتروز زانو مبتلا می شود. در ادامه مهم‌ترین دلایل ایجاد آرتروز زانو را بررسی می‌کنیم:
علت ایجاد آرتروز زانو
با توجه به مستنداتی که از بیماران بدست آمد‌ه علت ایجاد آرتروز زانو شامل موارد زیر هستند:
- افزایش سن: بالا رفتن سن با افزایش تحلیل غصروف‌ها و ایجاد ضعف در سیستم حرکتی همراه است. این در حالی است که توانایی ترمیم غضروف‌ها نیز در سنین بالا کاهش می‌یابد. بنابراین ریسک ابتلا به آرتروز زانو در افراد مسن‌تر بیشتر است.
- اضافه وزن: بالا رفتـن وزن بدن به ایجاد فشار بالا در مفاصل منجر خواهد شد. از آنجایی که در هنگام حرکت، پاها موظف به تحمل وزن بدن هستند، افزایش وزن فشار بالایی به زانوها وارد خواهد کرد. این اعمال فشار مداوم به تحلیل و از بین رفتـن غضروف‌ها منجر شده و به فرسایش استخوان‌ها و مفاصل خواهد انجامیـد. با پرداختـن به بهترین ورزش برای آرتروز زانو می توان به تعادل وزن رسید.
- تاثیر ژنتیک: ریسک ابتلا به آرتروز زانو با جهش‌های ژنتیکی افزایش خواهد یافت. افرادی که دارای سابقه خانوادگی مرتبط با ابتلا به انواع آرتریت هستند، بیشتر از سایر افراد مستعد مبتلا شدن به آرتروز زانو خواهند بود.
- جنسیت: خطر ابتلا به آرتروز زانو در زنان تهدید کننده‌تر از مردان است. ساختار بدنی، تاثیرات هورمونی، تاثیر دوره بارداری و شیردهی و تاثیر دوره قاعدگی در زنان ریسک ابتلا به آرتروز را بالا می‌برد.
- ایجاد آسیب: آسیب‌های پیاپی وارد شده به ناحیه زانو حین انجام فعالیت‌های بدنی در نتیجه اشتغال به مشاغل سنگین یا ورزش کردن (فوتبال، دوندگی، تنیس )، خطر ابتلا به عارضه آرتروز زانو را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این تغییر شکل استخوان‌های اطراف مفصل زانو (پرانتزی یا ضربدری شدن) نیز در بسیاری از موارد سبب بروز آرتروز در زانوها خواهد شد.
علائم آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو به طور معمول با علائم زیر پدیدار می‌شود:
- درد زانو: این درد در زمان حرکت دادن زانو شدت یافتـه و در پایان روز بیشتر پدیدار می‌شود.
- خشک، سفت و بی‌حرکت شدن زانو: افراد مبتلا به آرتروز زانو پس از استراحت دادن به زانو‌های خود، نشانه خشکی در زانوها را مشاهده می‌کنند. این خشکی و سفتی با حرکت دادن زانوها کم کم از بین می‌رود.
- ایجاد صدا در زانوها: از جمله علائم آرتروز زانو، ایجاد صداهایی شبیه به تق تق یا قیژ قیژ درون این مفاصل است.
- تورم و افزایش حجم مفصل زانو: این علامت در نتیجه ایجاد زائده‌های استخوانی استورم زانو به وجود می‌آید و از تجمع مایع مفصلی اضافی در این ناحیه خبر می‌دهد.
در کنار این علائم شایع، آرتروز زانو با علائم دیگری نیز همراه است که کمتر رایج هستند:
- ضعف در زانوها: در این حالت بیمار از خالی کـردن زانوها در نتیجه ضعف عضلات پا شکایت دارد.
- عدم ثبات و استحکام مفصل زانو: تحلیل و فرسودگی مفاصل زانو باعث می‌شود این ناحیه قوام و ثبات خود را از دست بدهد.
- محدود شدن دامنه حرکت: آرتروز زانو به افراد اجازه حرکت آزادانه و راحت زانوها را نمی‌دهد. به همین دلیل زانوها وضعیتی خم شده دارند.
بهترین روش‌های درمان آرتروز زانو
شدت عارضه و مرحله بیماری، در انتخاب و تعیین نوع درمان تاثیر بسزایی دارد. از جمله موثرترین راهکارهای درمانی برای کنترل آرتروز زانو می توان به استفاده از زانوبند زاپیامکس اشاره کرد. می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- مصرف داروهای آرامبخش و ضد التهاب (ایبوپروفن، ناپروکسن )
- تزریق کورتیکواستروئید
- فیزیوتراپی
- آب درمانی
- استفاده از عصا هنگام راه رفتن
- عمل جراحی تعویض مفصل زانو
- کاهش وزن
- پرهیز از نشستن بر روی زمین
- عدم استفاده از توالت ایرانی
- عدم تردد توسط پله‌ها
- عدم انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین
- خرید زانوبند زاپیامکس
نتیجه‌گیری
آرتروز زانو مانند بیماری‌های دردناک دیگر مانند گردن درد، به عنوان یکی از بیماری‌های شایع در میان افراد با سنین مختلف، حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌کند که بر بروز کمر درد نیز تاثیر خواهد گذاشت.
در این مقاله ضمن معرفی کامل این بیماری و آشنایی با انواع و مراحل آن، علل ایجاد، علائم و راهکارهای درمانی جهت بهبود این عارضه را توضیح دادیم. بدیهی است که همت و اشتیاق افراد مبتلا به آرتروز زانو برای افزایش سرعت فرایند درمان، تاثیر قابل اعتنایی بر بهبودی آن‌ها خواهد داشت. علاوه بر این لازم است در انتخاب مرکز درمانی، کادر درمان و نوع راهکار معالجه نیز نهایت دقت عمل را به خرج دهید. باید خاطر نشان کرد که تشخیص به موقع بیماری و استمرار در انجام دستور العمل‌های درمانی، طول مدت درمان را کوتاه‌تر خواهد نمود.
سوالات متداول:
آیا آرتروز زانو را باید جراحی کرد؟
دروهله اول برای درمان آرتروز زانو روش‌های دیگری به غیر از جراحی پیشنهاد می‌شود و جراحی آخرین گزینه درمان محسوب می‌شود. در بیشتر موارد ارتروز زانو با روش‌های محافظه کارانه درمان می‌شود و کار به جراحی نخواهد رسید.
آیا آرتروز زانو در خانه درمان می‌شود؟
با تغییر سبک زندگی و انجام فعالیت‌های ورزشی مناسب می‌توان تا حدودی آرتروز زانو را در خانه درمان کرد. البته باید بهترین گزینه درمان ارتروز زانو را زانوبند زاپیامکس دانست.
مهم ترین علائم آرتروز زانو چیست؟
درد زانو، خشک و بی حرکت شدن زانو، ایجاد صدا و ضعف در زانو از مهم‌ترین علائم آرتروز زانو هستند.