پارگی رباط صلیبی چیست و چه علائمی دارد؟ آیا می‌دانید بهترین روش‌های درمانی پارگی رباط صلیبی چیست؟ رباط صلیبی قدامی یا Anterior cruciate ligament (ACL) یکی از چهار رباط اصلی مفصل زانو است. این مفصل به حفظ ثبات و چرخش زانو کمک کرده و از خارج شدن استخوان ساق پا جلوگیری می‌کند. رباط صلیبی قدامی در برابر آسیب‌هایی مثل آسیبهای ورزشی بسیار آسیب پذیر است. به همین دلیل پارگی ACL یکی از آسیبهای شایع در ورزشکاران است. متاسفانه بسیاری از بیماران برای درمان خود نیاز به عمل جراحی پیدا می‌کنند. با این حال امروزه روش‌های موثر و غیر تهاجمی برای درمان این آسیب وجود دارد.
از آنجایی که سلامتی شما برای ما اهمیت بسیار زیادی دارد، در جدیدترین مقاله شفاکاران قصد داریم در خصوص تمام موارد مرتبط با پارگی رباط صلیبی مانند: علائم و انواع روش‌های درمانی صحبت کنیم. مهمان مقاله ما باشید تا با آگاهی بیشتر روند درمان خود را طی کنید.
آشنایی با عملکرد رباط‌های زانو
در ابتدای این مقاله شفاکاران لازم است بررسی کنیم رباط صلیبی زانو چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
در زانوهای شما ۴ رباط اصلی وجود دارد. رباط‌ها در واقع نوارهای الاستیکی هستند که استخوان‌ها را یکدیگر متصل کرده و سبب افزایش ثبات و استحکام بدن می‌شوند. کاهش عملکرد و آسیب به این رباط‌ها سبب افزایش اصطحکاک میان استخوان‌ها و کاهش توانایی بدن برای انجام بسیاری از عملکردهای عادی روزانه می‌شود. برای اینکه با ساختار و عملکرد این چهار رباط بیشتر آشنا شوید؛ به موارد زیر دقت کنید.
ساختار و عملکرد چهار رباط اصلی زانو شامل موارد زیر است:
- رباط صلیبی قدامی(Anterior cruciate ligament): رباط صلیبی قدامی در مرکز زانو قرار داشته و سبب چرخش سریع و حرکت رو به جلو استخوان ساق پا می‌شود.
- رباط صلیبی خلفی(Posterior cruciate ligament): این رباط در پشت زانو قرار دارد و حرکت رو به عقب استخوان ساق پا را کنترل می‌کند.
- رباط جانبی داخلی(Internal collateral ligament): این رباط سبب افزایش ثبات و عملکرد بخش داخلی زانو می‌شود.
- رباط جانبی(Lateral collateral ligament): این رباط نیز سبب افزایش ثبات قسمت جانبی و بیرون زانو می‌شود.
پارگی رباط صلیبی چیست؟
پارگی رباط صلیبی به پارگی جزئی یا کامل یک یا هر دو رباط متصل کننده استخوان ران به ساق پا گفته می‌شود. همانطور که اشاره شد در مفصل زانو دو رباط صلیبی وجود دارد که شامل: رباط صلیبی قدامی و رباط صلیبی خلفی است. این دو رباط به صورت اریب از میان یکدیگر عبور می‌کنند. به همین دلیل در اصطلاح به آنها رباط صلیبی گفته می‌شود. در بیشتر موارد رباط صلیبی در اثر تصادف یا انجام حرکات ورزشی اشتباه آسیب میبیند.
از آنجایی که رباط‌های صلیبی، همراه با رباط‌های جانبی و منیسک، مسئول حفظ ثبات مفصل زانو هستند؛ در صورت آسیب دیدگی این رباط، فرد قادر به حفظ ثبات بدن و تعادل نخواهد بود. در آسیب دیدگی‌های شدید، نه تنها رباط صلیبی بلکه منیسک و رباط جانبی نیز پاره می‌شوند و زانو درد آغاز خواهد شد. رباط صلیبی قدامی اغلب زمانی آسیب میبیند که فرد در حال حرکت بوده و ناگهان با زانوهای خم شده به سمت بیرون بدن می‌چرخند. علاوه بر این هنگامی که فرد به طور ناگهان متوقف شود، این مفصل دچار در رفتگی و احتمالا پارگی می‌گردد.
این نوع آسیب‌ها در میان ورزشکارانی مانند: اسکی بازان، فوتبالیست ها، بسکتبالیست‌ها و ورزشکارانی که نیاز به تغییر سریع جهت حرکت دارند، بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر آسیبهای ورزشی زمانی که زانوهای شما به طور ناگهانی و بسیار محکم به جسم خارجی سخت مانند داشبورت ماشین برخورد کند رباط صلیبی خلفی به دلیل کشش بیش از حد پاره می‌شود. انواع آسیبهای رباط جانبی بسیار کمتر از رباط‌های مینیسک دیده می‌شوند. در واقع آسیبهای مرتبط با PCL کمتر از ۲۰ درصد از آسیبهای رباط زانو را تشکیل می‌دهد. از لحاظ آماری متاسفانه به دلیل ضعف عضلانی، زنان بیشتر از مردان در معرض پارگی ACL قرار دارند و جوش خوردن رباط صلیبی در آنها به زمان بسیار بیشتری نیاز دارد.
علائم پارگی رباط صلیبی چیست؟
در هنگام پارگی رباط صلیبی، صدای ترک خوردگی(صدای تق) واضحی شنیده می‌شود. چند دقیقه پس از شنیده شدن این صدا زانو به سرعت متورم شده و بسیار دردناک می‌شود. اگ رچه این درد پس از مدت کوتاهی تا حدودی از بین می‌رود؛ اما معمولاً در صورت وارد شدن فشار به زانو، دوباره با شدت زیادی تشدید می‌شود. استخوان زانو در هنگام راه رفتن ناپایدار شده و همچنین به سمت پهلو بدن خم می‌شود. فردی دارای رباط صلیبی آسیب دیده نمی‌تواند پای خود را کشیده یا خم کند. علاوه بر این در محل آسیب کبودی(خون مردگی) واضحی ایجاد شده و گاهی اوقات به دلیل زخم شدن پوست مقدار زیادی خون خارج می‌شود.
علیرغم علائم اشاره شده، گفته می‌شود علائم پارگی رباط صلیبی چندان واضح نیست و بیشتر افراد حتی چند روز پس از آسیب دید‌ن متوجه آن می‌شوند. با این حال علائمی مانند: راه رفتن لرزان و ناپایدار و بیرون زدگی جزئی مفصل زانو در بیشتر افراد آسیب دیده به طور واضح مشاهده می‌شود. در برخی از بیماران که همزمان دارای آسیبی به نام ” کوپرز یا نوعی التهاب زانو ” هستند، علائم پارگی مفصل(به دلیل تشابه علائم با کوپرز) نامشخص است. برای مشخص شدن نوع و شدت آسیب، پزشک متخصص آزمایش‌های تصویربرداری مختلفی مانند MRI را انجام می‌دهد. در ادامه سایر روش‌های تشخیصی برای آسیب زانو را بررسی خواهیم کرد.
آشنایی با انواع روش‌های تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو
برای تشخیص نوع آسیب علاوه بر بررسی تاریخچه پزشکی(مانند اطلاع از شکستگی‌های قبلی) و معاینه فیزیکی، آزمایش‌های تصویر برداری مختلفی تجویز می‌شود. نوع آزمایش متناسب با شدت آسیب و شرایط بیمار انتخاب می‌گردد.
انواع آزمایش‌های تصویر برداری برای تشخیصن نوع آسیب زانو شامل موارد زیر است:
آزمایش تصویر برداری اشعه ایکس: در این آزمایش تشخیصی از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید و ایجاد تصاویر کامل و واضحی از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها بر روی فیلم استفاده می‌کنند. در آزمایش تصویر برداری اشعه ایکس کلیه آسیبهای استخوان‌ها و مفاصل مشخص می‌شوند.
آزمایش تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI): ام‌آرآی(به انگلیسی:MRI) که مخفف عبارت Magnetic Resonance Imaging است یک روش تشخیصی بسیار مهم است که در آن از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و کامپیوتر برای تولید تصاویر دقیق و واضح از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌کنند. در این روش انواع آسیبهای استخوان و رباط و عضله اطراف آن را مشخص می‌شود.
آزمایش تصویر برداری آرتروسکوپی: آزمایش آرتروسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی کم تهاجمی است که در آن برای تشخیص آسیب مفاصل استفاده می‌شود. در این روش یک لوله نوری کوچک(آرتروسکوپ) از طریق یک برش کوچک روی بدن وارد مفصل می‌شود. تصاویر گرفتـآه شده از داخل مفصل به کامپیوتر ارسال می‌گردد. آزمایش آرتروسکوپی برای ارزیابی هرگونه تغییر در بافت‌ها(دژنراتیو)، تشخیص بیماری‌های استخوانی، تومورها، برای تعیین علت درد و التهاب استخوان و وجود عارضه‌هایی مانند آرتروز انجام می‌شود.
تست‌های تشخیص آسیب مفصل زانو
همانطور که اشاره شد تشخیص اولیه بر اساس معاینات بالینی انجام می‌شود. معاینه بالینی شامل لمس دقیق مفصل، استخوان، رباط‌های جانبی و همچنین انجام تست تحرک مفصل زانو است. علاوه بر این در صورت نیاز الگوی راه رفتن فرد نیز تجزیه و تحلیل می‌شود. تست‌های بررسی وضعیت مفاصل(برای منیسک، رباط جانبی و استخوان) با هدف ارزیابی میزان قدرت و انعطاف رباط‌های صلیبی انجام می‌شوند.
تست‌های تشخیص وضعیت رباط صلیبی زانو شامل موارد زیر است:
- تست کشو(Drawer test) بهترین تست برای بررسی احتمال پارگی رباط صلیبی
ابتدا زانو به صورت ۹۰ درجه خم می‌شود. سپس پزشک ساق پا را به آرامی به صورت موازی به جلو حرکت می‌دهد. اگر ساق پا به سمت جلو کشیده نشد‌‌ه و در هنگام حرکت داد‌ن دچار انحراف شود یعنی رباط صلیبی پاره شده است. همچنین اگر بتوان ساق پا را به سمت عقب هل داد(در حالت عادی به راحتی به سمت عقب برنمیگردد)، یعنی رباط صلیبی خلفی احتمالاً پاره شده است. یکی از مهم‌ترین دلایلی که پیاده روی برای پارگی رباط صلیبی مناسب نیست، چرخش غیر طبیعی استخوان به سمت داخل در حین راه رفتن است.
- آزمون لاچمن(Lachman test) ارزیابی میزان آسیب دیدگی رباط صلیبی
آزمون لاچمن از نظر اجرا و ارزیابی مشابه آزمون کشو است. اما در تست لاچمن میزان خمش زانو به اندازه ۲۰-۳۰ درجه و با دو توقف متوالی(توقف ثابت و توقف نرم) انجام می‌شود.
- تست جابجایی محوری یا تست سابلوکساسیون((Pivot-shift test or subluxation test ارزیابی میزان خمش زانو
زمانی که زانوی کشیده شده در طی این تست به صورت داخلی چرخانده می‌شود، نقطه محوری یعنی ساق پا، به سمت جلو حرکت می‌کند. اگر لگن خم شود، درشت نی به طور ناگهانی به دلیل کشش عضلانی جابجا می‌شود. در این تست ۳ توقف وجود دارد.
آشنایی با انواع مختلف پارگی مفصل زانو
اگر توجه کرده باشید، در هنگام معاینه و تشخیص آسیب های مختلف برای مشخص کردن شدت آسیب از عباراتی مانند: آسیب درجه یک و یا آسیب درجه دو استفاده می‌شود. متناسب با درجه بندی و شدت آسیب درمان‌های مختلفی برای بیماران اتخاذ می‌گردد. به طور مشابه شدت آسیبهای ACL نیز در درجه های ۱، ۲ یا ۳ طبقه بندی می‌شوند.
انواع درجه بندی و آسیب پارگی مفصل زانو به صورت زیر است:
- پارگی مفصل رباط صلیبی درجه ۱
صدمات درجه ۱ مخصوص افرادی است که دچار آسیب خفیف شده‌اند. در این شرایط رباط صلیبی فرد احتمالا به خاطر حرکات ورزشی دچار پارگی بسیار خفیف شده است. فرد آسیب دیده علی رغم درد زیاد قادر به راه رفتن است.
- پارگی مفصل رباط صلیبی درجه ۲
آسیبهای ACL درجه ۲ تقریبا نادر است. رباط صلیبی زانو این افراد به دلیل کشیدگی شدید و ناگهانی دچار پارگی شده است. افراد دچار پارگی مفصل رباط صلیبی درجه ۲ در هنگام راه رفتن علاوه بر درد شدید، قادر حفظ تعادل خود نیستند.
- پارگی مفصل رباط صلیبی درجه ۳
پارگی ACL درجه ۳ زمانی اتفاق می‌افتد که ACL به طور کامل از وسط پاره شده و فرد آسیب دیده به هیچ عنوان قادر به راه رفتـن نیست.
بهترین اقدام در هنگام پارگی رباط صلیبی چیست؟
در بسیاری از موارد در زمان پارگی رباط صلیبی
صدای واضح و بلندی شنیده می‌شود. این صدا با درد بسیار شدیدی همراه است. در این شرایط حفظ آرامش و حرکت ندادن زانو بسیار اهمیت دارد. در صورت امکان بهتر است تا زمان رسید‌ن پرستار زانوی آسیب دیده را آتل بندی و خنک کنید. فرد آسیب دیده باید با شرایط ویژه‌ای(به صورتی که زانو حرکت نکند) به بیمارستان منتقل شود.
بهترین حالت برای انتقال فرد آسیب دیده به بیمارستان به صورت دراز کشیده و توسط اورژانس است؛ زیرا در صورت حمل بیمار با ماشین، زانو خم شده و فرد دچار درد شدید می‌شود. خم شدن زانو نه تنها بسیار دردناک است، بلکه آسیب را تشدید می‌کند.
عوارض پارگی رباط صلیبی چیست؟
پارگی رباط صلیبی جزء آسیب‌هایی است که باید سریعا تشخیص داد‌ه شده و درمان شود. در صورتی که آسیب ACL برای مدت طولانی باقی ماند‌ه و درمان نشود با پیامدهای بسیار جدی مانند فلج شدن بخشی از زانو همراه خواهد بود. برای اینکه با خطرات ناشی از عدم درمان این عارضه آشنا شوید به ادامه مقاله توجه کنید.
مهم‌ترین عوارض پارگی رباط صلیبی:
- خونریزی و لخته شدن خون که منجر به بدتر شدن وضعیت بیمار می‌شود.
- زانو درد مداوم و شدید
- سفتی یا ضعف زانوها که دامنه حرکتی بیمار را محدود می‌کند
- راه رفتن غیر استاندارد و کاهش توانایی حرکت
- افرادی که از آسیب ACL رنج می‌برند مستعد ابتلا به بیماری‌های دیگری مانند استئوآرتریت هستند.
روش‌های درمانی پارگی رباط صلیبی
در گذشته تنها روش درمان برای پارگـی رباط صلیبی، بستن آتل و سپس عمل جراحی بود. خوشبختانه در حال حاضر روش‌های متنوعی‌تری برای درمان افراد آسیب دیده وجود دارد. نوع روش درمانی براساس علائم بیمار، معاینه، وضعیت صفحات رشد او، نوع آسیب به رباط و حتی شغل فرد انتخاب می‌شود.
انواع درمان‌های پارگی رباط صلیبی به صورت زیر است:
- درمان غیر جراحی پارگی رباط صلیبی
درمان غیرجراحی برای آسیبهای درجه ۱ مناسب هستند. در آسیبهای درجه ۱ زانو بیمار از طریق بستـن بریس بی حرکت نگه داشته می‌شود. علاوه بر این برای بازگشت تدریجی به فعالیت‌های روزانه تمرین‌های فیزیوتراپی انجام می‌شود. یکی از جدیدترین روش‌های درمان پارگی رباط صلیبی، پروتولوتراپی است. در این روش که مشابه روش PRP انجام می‌شود، از سلول‌های بدن خود بیمار برای ترمیم بافت آسیب دیده استفاده می‌گردد.
- درمان پارگی رباط صلیبی با جراحی
جراحی برای افرادی که دچار پارگی ACL درجه ۲ و ۳ شده‌اند، انجام می‌شود. نوع روش جراحی ممکن است براساس نوع و شدت آسیب ACL و همچنین سن بیمار(باز بودن صفحات رشد) متفاوت باشد
- درمان‌های موقت و خانگی برای پارگی رباط صلیبی
همانطور که اشاره شد برای پارگی رباط صلیبی باید زیر نظر پزشک باشید. با این حال برای تسکین موقت درد و تورم می‌توانید روش‌های زیر را امتحان کنید:
- استفاده از کمپرس سرد
- مصرف مسکن(مانند ایپوبروفن)
- مصرف دمنوش‌ها و مکمل‌های ضد التهاب
- قرار داد‌ن ساق پا بالاتر از سطح قلب(با استفاده از صندلی)
- استفاده از واکر در هنگام راه رفتن
- خرید زانوبند زاپیامکس به عنوان درمانی با کمک تکنولوژی روز
سوالات متداول مقاله پارگی رباط صلیبی
۱. هزینه عمل پارگی رباط صلیبی به چه عواملی بستگی دارد؟
هزینه عمل جراحی برای پارگی رباط صلیبی به شدت و محل آسیب بستگی دارد.
۲. آیا رباط صلیبی پاره شده خود به خود بهبود پیدا می‌کند؟
متاسفانه خیر؛ درمان این عارضه نیاز به مداخله پزشکی دارد.
۳. چگونه می‌توان از پارگی رباط صلیبی جلوگیری کرد؟
از طریق روش‌های زیر می‌توان ریسک آسیب به زانو را کاهش داد:
- قبل از ورزش کردن و انجام حرکات کششی، بدن خود را گرم کنید.
- پس از ورزش، بدن خود را خنک کرده و چند حرکت کششی انجام دهید.
- در هنگام کار از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده کنید.
- از چرخش و خم شدن ناگهانی بپرهیزید.
- هرگز روی صندلی، میز یا میز نایستید.
- اگر در راه رفتن مشکل دارید از عصا یا واکر خود استفاده کنید.