پوکی استخوان یا استئوپروز، یک بیماری اسکلتی است که با کاهش تراکم استخوان و ضعیف شدن آن‌ها مشخص می‌شود. این بیماری باعث افزایش خطر شکستگی، به خصوص در لگن، ستون فقرات و مچ دست می‌شود. پوکی استخوان یک بیماری لاعلاج نیست اما ممکن است مدت‌های طولانی فرد را درگیر کند. این بیماری با دارو  و تغییر سبک زندگی قابل درمان است. در این مقاله از شفاکاران درباره پو کی استخوان بیشتر بخوانید.

علائم پوکی استخوان (خفیف تا شدید)

پوکی استخوان در مراحل اولیه معمولاً بدون علامت است و به همین دلیل به آن «بیماری خاموش» می‌گویند. با پیشرفت بیماری، علائم آشکارتر می‌شوند:

علائم پوکی استخوان خفیف

• کاهش تراکم استخوانی بدون علامت: فرد احساس خاصی ندارد اما در اسکن DEXA کاهش تراکم استخوان دیده می‌شود.

• درد مبهم استخوانی: ممکن است در کمر، لگن یا ساق پا احساس سنگینی یا درد خفیف وجود داشته باشد.

• ضعف عمومی و خستگی: کاهش استحکام استخوان باعث فشار بیشتر روی عضلات می‌شود.

• قدرت کم دست‌ها و پاها: افراد ممکن است در گرفتن اشیا یا بالا رفتن از پله زود خسته شوند.

علائم پوکی استخوان متوسط

• دردهای مکرر در کمر و لگن به‌خصوص پس از ایستادن یا نشستن طولانی.

• کاهش قد (۲–۴ سانتی‌متر) به دلیل تغییر شکل مهره‌ها.

• ترک خوردن یا شکستگی‌های کوچک پس از زمین خوردن‌های سبک یا حتی عطسه شدید.

• قوز خفیف پشت (Kyphosis خفیف): انحنای غیر طبیعی در ستون فقرات.

علائم پوکی استخوان شدید

• شکستگی‌های ناگهانی: حتی با ضربه‌های خیلی جزئی یا بدون ضربه (مثلاً در مهره‌های ستون فقرات یا گردن ران).

• قوز واضح و خمیدگی پشت (Dorsal kyphosis): معروف به “قوز پیرزنی”.

• کاهش قد قابل توجه (۵ سانتی‌متر یا بیشتر).

• درد شدید و مداوم در ستون فقرات یا محل شکستگی.

• ناتوانی در انجام کارهای روزمره: کاهش کیفیت زندگی به دلیل درد و شکستگی‌های مکرر.

 علل پوکی استخوان (عوامل اصلی و زمینه‌ای)

پوکی استخوان معمولاً به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، هورمونی، تغذیه‌ای و محیطی رخ می‌دهد:

1. تغییرات هورمونی

   • یائسگی در زنان (کاهش استروژن).

   • کاهش تستوسترون در مردان.

   • اختلالات تیروئید (پرکاری یا کم‌کاری).

   • افزایش هورمون پاراتیروئید (هیپرپاراتیروئیدیسم).

2. کمبود مواد مغذی

   • کمبود کلسیم، ویتامین D و K.

   • رژیم‌های غذایی نامتعادل (کمبود پروتئین و مواد معدنی).

   • مصرف زیاد کافئین، الکل و نوشابه‌های گازدار.

3. سبک زندگی نامناسب

   • بی‌تحرکی و ورزش نکردن.

   • نشستن طولانی‌مدت و نداشتن فعالیت‌های تحمل وزن (مثل پیاده‌روی و دویدن سبک).

   • سیگار کشیدن.

4. مصرف داروها

   • کورتیکواستروئیدها (مثل پردنیزولون).

   • داروهای ضد تشنج (فنیتوئین).

   • داروهای ضد انعقاد (وارفارین).

   • داروهای شیمی‌درمانی.

5. بیماری‌های زمینه‌ای

   • روماتیسم مفصلی (RA).

   • بیماری‌های گوارشی (مثل سلیاک و کرون) که جذب کلسیم را مختل می‌کنند.

   • بیماری‌های کلیوی مزمن.

   • دیابت نوع ۱.

6. عوامل ژنتیکی و خانوادگی

   • سابقه شکستگی لگن یا ستون فقرات در والدین.

   • تراکم استخوانی پایین ارثی.

بیشتر بخوانید: کمبود کلسیم

بهترین روش‌های تشخیص پوکی استخوان

پوکی استخوان یکی از بیماری‌هایی است که در مراحل اولیه بدون علامت است و به همین دلیل به آن «بیماری خاموش» گفته می‌شود. بسیاری از بیماران تا زمان بروز شکستگی ناگهانی یا دردهای مزمن کمر و لگن متوجه مشکل خود نمی‌شوند. بنابراین، تشخیص زودهنگام اهمیت بسیار زیادی دارد.

۱. سنجش تراکم استخوان (DEXA Scan)

• روش استاندارد طلایی تشخیص: اسکن دگزا (DEXA) میزان تراکم مواد معدنی استخوان را اندازه‌گیری می‌کند.

• محل بررسی: معمولاً در ناحیه لگن و ستون فقرات انجام می‌شود، چون این بخش‌ها بیشترین خطر شکستگی را دارند.

• نتیجه: این تست عددی به نام T-Score ارائه می‌دهد:

  • بالاتر از -۱ → طبیعی

  • بین -۱ تا -۲.۵ → استئوپنی (کاهش تراکم استخوان)

  • کمتر از -۲.۵ → پوکی استخوان

۲. معاینه فیزیکی

پزشک می‌تواند با بررسی قد، قامت و وضعیت ستون فقرات علائم هشداردهنده‌ای مانند:

• کاهش قد بیش از ۲ سانتی‌متر

• قوز یا خمیدگی پشت

• حساسیت در مهره‌های کمری یا گردنی
  را شناسایی کند.

۳. آزمایش‌های خون و ادرار

این آزمایش‌ها به‌طور مستقیم پوکی استخوان را نشان نمی‌دهند، اما در بررسی علل زمینه‌ای بسیار مهم‌اند:

• سطح کلسیم و فسفر خون

• ویتامین D

• هورمون پاراتیروئید (PTH)

• هورمون‌های تیروئید و جنسی (استروژن و تستوسترون)

۴. تصویربرداری پزشکی

• X-Ray (رادیوگرافی ساده): شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان را نشان می‌دهد، اما برای تشخیص مراحل اولیه کافی نیست.

• MRI یا CT Scan: در مواردی که شکستگی مشکوک یا پیچیده باشد، پزشک از این روش‌ها برای ارزیابی دقیق‌تر استفاده می‌کند.

۵. بررسی عوامل خطر

پزشک علاوه بر تست‌ها، سابقه پزشکی و خانوادگی را هم بررسی می‌کند. عواملی مانند یائسگی زودرس، مصرف طولانی‌مدت کورتون، کمبود ویتامین D و سابقه خانوادگی شکستگی لگن می‌توانند نشانه خطر بالاتر ابتلا باشند.

همچنین بخوانید: علت زانو درد در چهل سالگی

آیا پوکی استخوان درد دارد؟

درد ناشی از پوکی استخوان می تواند در مکان های مختلفی از بدن رخ دهد، از جمله:

• کمر: درد کمر یکی از رایج ترین علائم پوکی استخوان است. این درد می تواند به دلیل شکستگی های فشاری در ستون فقرات باشد.
• گردن: درد گردن نیز می تواند به دلیل شکستگی های فشاری در ستون فقرات باشد.
• لگن: شکستگی لگن می تواند درد شدید و ناتوان کننده ای ایجاد کند.
• مچ دست: شکستگی مچ دست یکی دیگر از عوارض رایج پو کی استخوان است.
• سایر نقاط بدن: پوکی استخوان می تواند باعث درد در سایر نقاط بدن مانند ران، پا و دنده ها نیز شود.

عوامل مختلفی می توانند بر شدت درد ناشی از پو کی استخوان تأثیر بگذارند، از جمله:

• محل شکستگی: شکستگی در برخی از نقاط بدن مانند لگن می تواند دردناک تر از شکستگی در نقاط دیگر باشد.
• شدت شکستگی: شکستگی های شدیدتر معمولاً دردناک تر از شکستگی های خفیف تر هستند.
• سلامت کلی: افراد مبتلا به بیماری های دیگر مانند آرتروز ممکن است درد بیشتری را تجربه کنند.

درمان درد ناشی از پو کی استخوان شامل موارد زیر است:

• داروهای مسکن: داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می توانند به تسکین درد کمک کنند.
• داروهای تجویزی: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای مسکن قوی تری را تجویز کند.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی می تواند به تقویت عضلات و بهبود انعطاف پذیری کمک کند و به این ترتیب درد را کاهش دهد.
• جراحی: در برخی موارد، ممکن است برای ترمیم شکستگی های شدید نیاز به جراحی باشد.

اگر پو کی استخوان دارید و درد را تجربه می کنید، مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک می تواند علت درد را تشخیص دهد و بهترین روش درمانی را برای شما تجویز کند.

پیشگیری از پو کی استخوان

• مصرف کافی کلسیم و ویتامین D
• ورزش منظم
• عدم مصرف دخانیات
• انجام معاینات منظم

درمان پوکی استخوان

درمان پوکی استخوان شامل موارد زیر است:

• تغییر در سبک زندگی: افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D، ورزش منظم و عدم مصرف دخانیات
• دارو درمانی: داروهای مختلفی برای درمان پو کی استخوان وجود دارد که پزشک می تواند آنها را تجویز کند.

پو کی استخوان یک بیماری جدی است، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می توان از بروز عوارض آن جلوگیری کرد. برای سامان یافتن جریان خون و رسیدن مواد مغذی به بافت ها بهتر است از زانوبند UIC زاپیامکس استفاده کنید.

برای درمان پوکی استخوان، باید به دنبال غذاهایی باشید که سرشار از کلسیم، ویتامین D، ویتامین K و سایر مواد مغذی ضروری برای سلامت استخوان هستند. در اینجا چند نمونه از این غذاها آورده شده است:

منابع کلسیم

• محصولات لبنی: شیر، ماست، پنیر و دوغ
• سبزیجات برگ سبز: کلم پیچ، اسفناج، کاهو و بروکلی
• ساردین و سالمون: این ماهی ها علاوه بر کلسیم، منبع خوبی از ویتامین D نیز هستند.
• توفو و سویا: منابع گیاهی مناسب کلسیم
• بادام و کنجد: اینها نیز منابع گیاهی کلسیم هستند

منابع ویتامین D

نور خورشید: قرار گرفتن در معرض نور خورشید به بدن شما کمک می کند تا ویتامین D تولید کند.

• ماهی های چرب: مانند سالمون، قزل آلا، ساردین و تن
• زرده تخم مرغ
• قارچ: قارچ هایی که در معرض نور خورشید قرار گرفته اند

منابع ویتامین K

• سبزیجات برگ سبز: مانند کلم پیچ، اسفناج، کاهو و بروکلی
• کلم بروکلی: منبعی عالی از ویتامین K
• روغن زیتون
• جگر

سایر مواد مغذی

• منیزیم: موجود در بادام، اسفناج، کدو تنبل و حبوبات
• بورون: موجود در آجیل، عدس، نخود و آووکادو
• پتاسیم: موجود در موز، سیب زمینی، گوجه فرنگی و اسفناج

نکات مهم برای استفاده مواد مغذی

• به طور کلی، زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز و زنان ۵۱ ساله و بالاتر به ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند. مردان ۱۹ تا ۷۰ ساله به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز و مردان ۷۱ ساله و بالاتر به ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند.
• علاوه بر مصرف غذاهای سرشار از کلسیم، باید به طور منظم ورزش کنید تا سلامت استخوان های خود را حفظ کنید.
• اگر پوکی استخوان دارید، ممکن است پزشک شما مکمل های کلسیم و ویتامین D را نیز تجویز کند.

بیشتر بدانید: ویتامین زانو درد

تغییر سبک زندگی و مراقبت‌های عمومی

اصلاح عادات روزمره اولین و مهم‌ترین گام درمان پوکی استخوان است:

• تغذیه غنی از کلسیم و ویتامین D: مصرف شیر، ماست، پنیر، سبزیجات برگ سبز، ماهی‌های چرب و آجیل.

• ورزش منظم: ورزش‌های تحمل وزن (پیاده‌روی، دویدن سبک، ایروبیک) و تمرینات مقاومتی (وزنه سبک، کش‌های ورزشی) باعث افزایش تراکم استخوان می‌شوند.

• ترک سیگار و الکل: دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی روند کاهش تراکم استخوان را سرعت می‌بخشند.

• نور خورشید: قرار گرفتن روزانه ۱۰–۲۰ دقیقه در معرض نور خورشید به سنتز طبیعی ویتامین D کمک می‌کند.

۲. دارو درمانی

پزشکان بسته به شدت بیماری و شرایط فرد، داروهای زیر را تجویز می‌کنند:

الف) داروهای ضدجذب استخوان (کاهش‌دهنده تخریب استخوان)

• بیس‌فسفونات‌ها (Alendronate, Risedronate, Ibandronate, Zoledronic acid): رایج‌ترین داروها که سرعت تجزیه استخوان را کاهش می‌دهند.

• دنوزوماب (Denosumab): تزریقی که با مهار سلول‌های تخریب‌کننده استخوان (استئوکلاست‌ها) تراکم استخوان را افزایش می‌دهد.

ب) داروهای محرک ساخت استخوان (آنابولیک)

• ترپاراتاید (Teriparatide) و ابالاپاراتاید (Abaloparatide): هورمون‌های شبه PTH که تشکیل استخوان جدید را تحریک می‌کنند.

• روموزوزوماب (Romosozumab): داروی جدیدتر که هم تشکیل استخوان را افزایش و هم تخریب آن را کاهش می‌دهد.

ج) داروهای هورمونی

• درمان جایگزینی هورمونی (HRT): در زنان یائسه با کاهش استروژن استفاده می‌شود، اما به دلیل عوارض قلبی و سرطانی فقط در شرایط خاص تجویز می‌شود.

• کلسی‌تونین (Calcitonin): در برخی موارد برای تسکین درد ناشی از شکستگی‌های مهره‌ای به کار می‌رود.

۳. مکمل‌های غذایی

• کلسیم: نیاز روزانه زنان بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۷۰ سال حدود ۱۲۰۰ میلی‌گرم است.

• ویتامین D: مصرف روزانه ۸۰۰–۱۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) توصیه می‌شود.

• ویتامین K و منیزیم: برای استحکام بیشتر استخوان‌ها ضروری‌اند.

۴. فیزیوتراپی و توانبخشی

• تمرینات تعادلی: برای کاهش خطر زمین خوردن و شکستگی.

• تمرینات کششی: افزایش انعطاف ستون فقرات و عضلات اطراف استخوان‌ها.

• زانوبند و وسایل کمکی: استفاده از وسایلی مثل زانوبند UIC زاپیامکس می‌تواند جریان خون و حمایت عضلانی را بهبود دهد.

۵. جراحی

در موارد شکستگی شدید یا تغییر شکل ستون فقرات:

• ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی: تزریق سیمان استخوانی برای ترمیم مهره‌های شکسته.

• جراحی تعویض مفصل ران یا زانو: در شکستگی‌های لگن و زانو که استخوان به شدت آسیب دیده است.

درمان پوکی استخوان یک رویکرد چندلایه است. هیچ روش واحدی به تنهایی کافی نیست و معمولاً ترکیبی از تغییر سبک زندگی، دارودرمانی و توانبخشی بهترین نتیجه را می‌دهد. پیگیری منظم و مشورت با پزشک برای جلوگیری از شکستگی‌های خطرناک بسیار حیاتی است.

وعده های مناسب برای استخوان ها

در اینجا چند نمونه رژیم غذایی برای افراد مبتلا به پوکی استخوان آورده شده است:

• صبحانه: یک کاسه ماست با میوه و آجیل، یک تخم مرغ آب پز
• ناهار: سالاد با مرغ یا ماهی کبابی، نان سبوس دار
• شام: خوراک لوبیا با سبزیجات، ماست
• میان وعده: میوه، آجیل، ماست

همیشه قبل از تغییر رژیم غذایی خود با پزشک خود مشورت کنید.

چند درصد پوکی استخوان خطرناک است؟

پوکی استخوان می تواند یک بیماری خطرناک باشد. عوارض پو کی استخوان عبارتند از:

• شکستگی های استخوانی: پو کی استخوان خطر شکستگی استخوان، به خصوص در لگن، ستون فقرات و مچ دست را افزایش می دهد. این شکستگی ها می توانند دردناک و ناتوان کننده باشند و حتی منجر به مرگ شوند.
• کاهش قد: پو کی استخوان می تواند باعث خم شدن ستون فقرات و کاهش قد شود. این امر می تواند ظاهر فرد را تحت تاثیر قرار دهد و اعتماد به نفس او را کاهش دهد.
• درد: پو کی استخوان می تواند باعث درد در کمر، گردن، لگن و سایر نقاط بدن شود.
• ناتوانی: پوکی استخوان می تواند باعث ناتوانی و ناتوانی در انجام فعالیت های روزمره شود.
• مرگ: شکستگی های لگن در افراد مسن می تواند منجر به مرگ شود.

راه‌های کاهش خطر پو کی استخوان

• مصرف کافی کلسیم و ویتامین D: کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوان ها ضروری هستند.
• ورزش منظم: ورزش به تقویت استخوان ها و عضلات کمک می کند.
• عدم مصرف دخانیات: سیگار کشیدن می تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
• انجام معاینات منظم: اگر پو کی استخوان دارید، مهم است که به طور منظم توسط پزشک معاینه شوید.

پرسش‌های پرتکرار در زمینه پو کی استخوان

برای پوکی استخوان چی بخوریم؟

منابع ویتامین D و ویتامین K و کلسیم بهترین منابع برای پوکی استخوان هستند.

پو کی استخوان چقدر خطرناک است؟

پو کی استخوان می تواند باعث شکستگی های استخوانی، کاهش قد، درد، ناتوانی و حتی مرگ شود.

آیا پوکی استخوان یک بیماری لاعلاج است؟

پوکی استخوان یک بیماری لاعلاج نیست، اما یک بیماری مزمن است که نیاز به درمان مادام العمر دارد.

با شفاکارن در مسیر سلامتی باشید.