عکس برداری ورم زانو از طریق ام آر آی (MRI)، رادیولوژی، سی تی اسکن و سونوگرافی برای تولید تصاویر دقیق از ساختارهای داخل مفصل زانو استفاده انجام میشود. این روشها معمولاً برای کمک به تشخیص یا ارزیابی درد، ضعف، تورم یا خونریزی در داخل و اطراف مفصل استفاده میگردند. در ادامه این مقاله از مجله شفاکاران به شما توضیح خواهیم داد که برای تشخیص علت ایجاد ورم زانو در هر شرایط و بر اساس تشخیص پزشک، از کدام روش استفاده میکنند.
سونوگرافی در مواقع آسیب و وارد آمدن ضربه به زانو
در مواردی که معاینه بالینی نشان میدهد که شکستگی اتفاق نیفتاده است اما نشانهها حاکی از احتمال آسیب به تاندون کشکک یا تاندون چهارسر ران هستند؛ متخصصان سونوگرافی را به عنوان بررسی اولیه توصیه میکنند.
سونوگرافی با ارزیابی ساختارهای سطحی، معضلاتی همچون افیوژن مفصل را تشخیص میدهد. یکی از محدودیتهای سونوگرافی، دید محدود است که معاینه را در بیماران چاق یا عضلانی دشوار میکند و دقت آن را کاهش میدهد.
پارگی تاندون نیز که یک اتفاق نسبتاً نادر است و معمولا در معاینه بالینی مشخص نمیشود نیز میتواند در سونوگرافی تشخیص داده شود.
سی تی اسکن برای بررسی ورم زانو به دلیل احتمال شکستگی
سی تی اسکن برای تعیین نوع شکستگی مفید است. وقتی شرایط بالینی حاکی از شکستگی است، یا برای مشخص کردن دقیق نوع شکستگی که در عکس رادیوگرافی مشاهده شده، از سی تی اسکن استفاده میشود.
معمولا ارزیابی شکستگی احتمالی با سی تی اسکن زمانی انجام میشود که تصویربرداری ام آر آی در دسترس یا امکانپذیر نباشد. همچنین شاید برخی بیماران ترجیح دهند که در صورت امکان و موافقت پزشک، سی تی اسکن را انجام دهند چون سی تی اسکن از ام آر آی ارزانتر است.
ام آر آی MRI برای ورم زانو
ام آر آی، جزئیات بسیار خوبی از بافتهای نرم زانو شامل رباطها، منیسکها و غضروف مفصلی ارائه میدهد. تجمع مایع در مغز استخوان، یک شاخص کلیدی برای تشخیص آسیبهای ظریف استخوانی مانند شکستگیهای میکروترابکولار است.
در نتیجه، ام آر آی روش مناسب برای ارزیابی علت درد یا ناپایداری استخوان پس از آسیب و ضربه است. در بیماران جوان (سن کمتر از ۵۰ سال) میتوان نتیجه مطلوبی را برای کمک به تشخیص معضل، انتظار داشت.
اگر مسئله خاصی در جواب آزمایش ام آر آی مشخص نشود، بیمار میتواند اطمینان پیدا کند که شکستگی یا مشکل جدی ندارد. در صورت مشاهده معضلاتی در جواب آزمایش ام آر آی، میتوان برای مدیریت و درمان هدفمند مشکل، اقدام کرد.
برخی از بیمهها، آزمایش ام آر آی را تحت پوشش بیمه درمانی خود قرار میدهند.
بیشتر بخوانید: به روز ترین روش های درمانی زانو
عکس برداری ورم زانو برای بررسی آسیب احتمالی رباط صلیبی جلویی
ام آر آی بهترین روش تصویربرداری برای ارزیابی آسیبهای ACL یا رباط صلیبی جلویی و شناسایی آسیبهای مرتبط با آن است. انواع آسیبهای همزمان، به نوع و شدت آسیب بستگی دارند.
در تست Pivot Shift، آسیب به رباط صلیبی قدامی با تغییرات مغز استخوان (کبودی استخوان) در کندیل جانبی فمورال و فلات تیبیال مشخص میشود. بیماران دارای آسیب رباط صلیبی جلویی همراه با پارگی رباط صلیبی خلفی PCL یا پارگی شاخ خلفی منیسک داخلی؛ احتمال بیشتری دارد که بیثباتی زانو داشته باشند در نتیجه، عکس برداری رادیولوژی اغلب برای بررسی این ساختارها مناسب است.
عکس برداری ورم زانو برای بررسی پارگی احتمالی منیسک
در بیماران مسنتر (بالای ۵۰ سال)، پارگی بیشتر در نتیجه دژنراسیون یا تحلیل رفتن اندام است. ام آر آی برای تشخیص پارگی منیسک مفید است. پارگیهای نزدیک ریشه مینیسک و پارگیهایی که جابجا یا تکهتکه شدهاند، احتمال قفل شدن زانو را افزایش میدهند و بنابراین باید به جراح ارجاع داده شوند.
عکس برداری ورم زانو برای بررسی احتمال ابتلا به سندروم زانوی دوندگان
تصویربرداری از آسیبهای غضروفی به دلیل سندروم زانوی دوندگان، نیاز به ام آر آی دارد. ام آر آی همچنین آسیبهای لیگامانی مرتبط مثل پارگی رباط داخلی کشککی-رانی و تجمع مایع در مغز استخوان در مجاور محل آسیب را نیز نشان میدهد.
ناهنجاریهای رشدی مانند دیسپلازی کشکک (patellar dysplasia) مستعد دررفتگی هستند. این معضلات را میتوان در عکس برداری رادیولوژی، سی تی اسکن و ام آر آی مشاهده کرد. دررفتگی های مکرر، احتمال از دست دادن غضروف را افزایش میدهند.
عکس برداری ورم زانو برای بررسی احتمال ابتلا به استئوکندریت دیسکان
استئوکندریت دیسکان در مرحله اولیه یعنی زمانی که به بهترین وجه درمان میشود، فقط در ام آر آی قابل تشخیص است. در مرحله آخر این عارضه که بیشتر با نمایان شدن علائم در جوانان رایج است، میتواند باعث خروج استخوان از جای خود شود و نقصی در سطح مفصلی و بدن ایجاد کند. مبتلایان به این عارضه، مستعد ابتلا به آرتروز هستند.
عکس برداری ورم زانو برای بررسی احتمال آرتریت در یک مفصل
رادیولوژی در تعیین نوع آرتریت و وسعت بیماری نقش دارد. تصویربرداری رادیولوژی کمک میکند تا مشخص شود که دلیل ورم زانو مربوط به آرتریت در یک مفصل است یا به عوامل دیگر مانند نقرس، آرتریت سپتیک، استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید یا نقرس کاذب (بیماری رسوب پیروفسفات کلسیم در مفصل) مربوط میشود.
عکس برداری ورم زانو برای بررسی احتمال آرتروز
تصویربرداری رادیولوژی، اولین آزمایش برای تشخیص آرتروز یا استئوآرتریت است. باریک شدن فضای مفصلی، نشانه شاخص بیماری است. در برخی موارد، مفصل کشککی-رانی بیشتر از قسمتهای تیبیوفمورال درگیر میشود.
از دیگر ویژگیهای آرتروز، میتوان به رشد استخوان زائد روی استخوان طبیعی و اسکلروز ساب غضروفی اشاره کرد. در موارد پیشرفتهتر، شاید کیست استخوان ساب غضروفی و ناهنجاری در سطح مفصل یافت شود. افیوژن مفصلی (آب آوردن مفصل) نیز در آرتروز رایج است.
تغییرات اولیه غضروف در عارضه استئوآرتریت حتی در بیماران جوانتر که برای بررسی سایر نشانهها، ام آر آی انجام میدهند نیز دیده میشود. این تغییرات شامل از دست دادن جزئی غضروف، نرم شدن غضروف و ایجاد شکاف است.
تصویربرداری رادیولوژی برای تشخیص آرتروز کافی است. این روش تصویربرداری بیشتر به آن بستگی دارد که آیا ویژگیهای بالینی در فرد وجود دارد که نشاندهنده عوارض حاد باشد و به درمان جدیتر نیاز داشته باشد.
عوارض حاد آرتروز شامل شکستگیهای استخوان ساب غضروفی و بافتمردگی بیخونی یا آواسکولار نکروز است که در زنان مسن (بالای ۶۵ سال) شایعتر هست، میشود.
در چنین شرایطی، درد با افیوژن مفصلی (آب آوردن مفصل) و هیپرتروفی سینوویال (افزایش اندازه سلولها و ایجاد کیست در مَفصل زُلالهای یا مفصل سینوویال که امکان حرکت آزاد استخوانها را فراهم میکند) همراه است. کیستهای بیکر (نوعی برآمدگی یا کیست حاوی مایعات که در پشت زانو رشد میکند) در ۲۰ درصد از بیماران مبتلا به استئوآرتریت وجود دارند.
بدانید: علائم پارگی زانو
عکس برداری ورم زانو برای بررسی احتمال آرتریت سپتیک
برای تشخیص اینکه آیا ورم زانو به آرتریت سپتیک (عفونت حاد مفاصل)، مربوط میشود یا خیر، از روشهای تصویربرداری رادیولوژی یا ام آر آی استفاده میشود.
رادیولوژی و ام آر آی، معمولاً آب آوردن مفصل را نشان میدهند. در موارد شدید، فرسایش استخوان وجود دارد. هنگامی که نتایج عکس برداری رادیولوژی یا ام آر آی، نشاندهنده احتمال آسپیراسیون مفصلی یا آنالیز مایع مفصلی باشد، آسپیراسیون مفصلی یا آنالیز مایع مفصلی برای تشخیص دقیقتر لازم است.
عکس برداری ورم زانو برای بررسی احتمال نقرس
تشخیص نقرس بر اساس علائم مشخص در عکس برداری رادیولوژیکی و سی تی اسکن با استفاده از دو منبع (Dual Source CT-DSCT) مانند فرسایش اطراف مفصل، ویژگیهای بالینی، افزایش سطح اورات در خون و افزایش مایع زلالهای یا مایع مفصلی است.
وجود آرتروز در یکی از مفاصل پا مانند مفاصل متاتارسوفالانژیال (مفصلهای بین استخوانهای کف پا و بند اول انگشتان پا) نیز جزء معیارهای تشخیص نقرس است.
سی تی اسکن با استفاده از دو منبع، یک تکنیک نسبتاً جدید است که میتواند مستقیماً قرمزی مفاصل بدن یا توفوس را مشخص کند و بینش جدیدی را در مورد میزان گسترش آن ارائه دهد.
زانو دومین مفصل شایع (پس از مفاصل مچ پا به پایین) است که رسوب کریستال اورات در آن اتفاق میافتد. این رسوب میتواند در عکس برداری رادیولوژی یا سی تی اسکن مشخص شود.
بیشتر بدانید: درمان خانگی درد کاسه زانو
عکس برداری ورم زانو برای بررسی احتمال روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی با گسترش مایع زلالهای یا مایع مفصلی و التهاب غشاء زلالهای مشخص میشود. به طور معمول، تجمع مایع در مغز استخوان و فرسایش استخوان نیز در این عارضه وجود خواهد داشت.
فرسایش استخوان و کاهش تراکم توده استخوانی اطراف مفصل، معمولاً در مراحل پیشرفتهتر روماتیسم مفصلی رخ میدهد. سونوگرافی و ام آر آی میتوانند گسترش مایع مفصلی را قبل از ایجاد فرسایش، نشان دهند.
تجمع مایع در مغز استخوان، یکی دیگر از مشخصه های مهم آرتریت روماتوئید است که در ام آر آی مشخص میشود و پیشرفت فرسایشی را پیشبینی میکند.
دستگاه رادیولوژی و نحوه عکس برداری ورم زانو
رادیولوژی معمولی زانو شامل تهیه دستکم ۳ عکس از ۳ زاویه گوناگون میگردد. رادیولوژیست یک عکس را از روبروی زانو، یک عکس را از پهلو و عکس دیگر را زمانی که زانو خم شده، میگیرد.
در بعضی موارد، رادیولوژیست از زانوی دیگر برای مقایسه یا بررسی علائم آرتریت، تصویربرداری مینماید. دستگاه رادیولوژی، از طریق تابش اشعه و بدون مداخله مستقیم، تصویرهای اعضای داخلی بدن را به نمایش میگذارد.
دستگاه سی تی اسکن و نحوه عکس برداری ورم زانو
برای عکس برداری زانو در سی تی اسکن، گیرنده را زیر زانو میگذارند و زانو را کمی خم میکنند تا بتوانند کشکک را بیابند. بعد زانو را صاف میکنند و مرکز گیرنده را تقریبا ۱.۵ سانتیمتر پایینتر از سر کشکک میگذارند. از این طریق، فضای مفصلی زانو روی مرکز گیرنده تنظیم میگردد.
دستگاه سی تی اسکن، یک لوله دوناتشکل دارد که اشعه ایکس را به حالت سیصد و شصت درجه پیرامون زانو میتاباند. با بهره بردن از اطلاعات ثبت شده، نمایی ۳ بعدی با جزئیات از داخل زانو به دست میآید.
بزای دانستن بیشتر: تعویض مفصل زانو
دستگاه سونوگرافی و نحوه عکس برداری ورم زانو
دستگاه سونوگرافی با استفاده از امواج فراصوت با فرکانس بالا، تصاویری از زانو ارائه میدهد که میتوانند به عامل ایجاد ورم زانو کمک کنند. برای این کار، ابتدا روی تخت معاینه قرار میگیرید و از شما خواسته میشود که به پشت یا پهلو دراز بکشید.
برای کمک به تصویربرداری بهتر دستگاه اولتراسوند، ژل مخصوص روی زانو مالیده میشود. دستگاه پروب در طول مدت معاینه مستقیماً روی زانو قرار میگیرد و حرکت میکند.
دستگاه ام آر آی و نحوه عکس برداری ورم زانو
برای عکس برداری زانو از طریق ام آر آی، فرد درون دستگاهی میرود که میدان مغناطیسی قدرتمندی تولید مینماید. اسکنرهای MRI از میدانهای مغناطیسی قوی، تغییر تدریجی و منظم میدان مغناطیسی در یک جهت خاص و امواج رادیویی برای تولید تصاویری از زانو استفاده میکنند.
بخوانید: زانوبند زاپیامکس
سخن پایانی در ارتباط با عکس ورم زانو
انتخاب روش تصویربرداری بستگی به تشخیص اولیه حاصل از معاینه بالینی دارد. رادیولوژی به عنوان آزمایش اولیه در آسیبدیدگی ناشی از ضربه و التهاب مفصل یا آرتریت توصیه میشود.
آسیب سطحی بافت نرم را میتوان با سونوگرافی ارزیابی کرد. اختلالات داخلی مانند آسیب غضروفی و آسیب رباط یا منیسک، فقط در ام آر آی قابل مشاهده هستند.
علاوه بر این، ام آر آی همچنین میتواند سرنخهایی در مورد مکانیسم آسیب ناشی از تجمع مایع در مغز استخوان ارائه دهد. به عنوان مثال در دررفتگی استخوان کشکک زانو، آسیبدیدگی یکی از چهار رباط زانو بر اثر عقبزدگی زانو یا آسیب لیگامنت جانبی داخلی و نوار ایلئوتیبیال؛ ام آر آی میتواند به تشخیص نوع معضل کمک کند.
سوالات متداول در ارتباط با ورم زانو
۱-بهترین پماد برای ورم زانو چیست؟
ژل موضعی ولتارن (Voltaren 1%)، یکی از بهترین کرمها جهت تسکین درد زانو برای مبتلایان به التهاب مفصل یا آرتریت است. این ژل، حاوی دیکلوفناک سدیم، یک داروی ضدالتهابی غیر استروئیدی است که به کاهش درد و التهاب کمک میکند. فرمولاسیون این ژل باعث استفاده آسان و جذب سریع در پوست میشود.
۲-آیا ورم زانو خطرناک است؟
عوارض زانوی متورم میتواند به عضلات ما آسیب برساند زیرا مایع موجود در زانو که سبب ورم شده، شاید باعث تضعیف و آتروفی عضلات ران شود. اگر ورم در ناحیه پشت زانو باشد، احتمالا به دلیل ایجاد کیسههای پر از مایع است که به آنها کیست بیکر میگویند.
۳-درمان سریع ورم زانو چگونه است؟
تا حد امکان از بلندکردن اجسام سنگین خودداری کنید. برای کنترل درد و تورم، هر ۲ تا ۴ ساعت یکبار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی زانوی خود کمپرس یخ بگذارید. سعی کنید بخوابید و پاها را بالا بگیرید. بستن زانو با زانوبند کشی هم میتواند به کنترل تورم کمک کند. مصرف مسکنهای بدون نسخه نیز احتمالا به تسکین درد یاری برساند.